Σαν σήμερα: 28 Μαρτίου 1969: Ο Γιώργος Σεφέρης στηλιτεύει τη χούντα με την περίφημη δήλωσή του

Tο Μάρτιο του 1969 ο Γιώργος Σεφέρης αποφασίζει να μιλήσει δημόσια εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος, σπάζοντας τη σιωπή που είχε επιλέξει από τότε που επιβλήθηκε δικτατορία στην Ελλάδα (21 Απριλίου 1967). Η Δήλωσή του Νομπελίστα ποιητή (του είχε απονεμηθεί το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963) εναντίον της Χούντας στο γνωστό βρετανικό ραδιοφωνικό σταθμό του BBC στο Λονδίνο έκανε τεράστια αίσθηση στο εξωτερικό και την Ελλάδα και ενίσχυσε το αντιδικτατορικό κίνημα.

Με τη Δήλωσή στο BBC ο Σεφέρης για πρώτη φορά μίλησε δημόσια εναντίον του καθεστώτος. Γι’αυτό το λόγο του αφαιρέθηκε ο τίτλος του πρέσβη επί τιμή, καθώς και το δικαίωμα χρήσης διπλωματικού διαβατηρίου. Ο ίδιος είχε αρνηθεί να δημοσιεύσει κείμενά του στην Ελλάδα από τη στιγμή που εγκαθιδρύθηκε το δικτατορικό καθεστώς. Το πρώτο κείμενο του Σεφέρη που δημοσιεύτηκε στην Ελλάδα επί Δικτατορίας ήταν το ποίημά του Οι γάτες του Άη Νικόλα. Το ποίημα συμπεριλήφθηκε στα Δεκαοκτώ Κείμενα, το «αντιδικτατορικό» βιβλίο με κείμενα 18 συγγραφέων που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το 1970.

Το κείμενο της Δήλωσης του Γιώργου Σεφέρη δημοσιεύτηκε στον τόμο Νέα Κείμενα-Φθινόπωρο 1971 που επίσης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος. Παραθέτουμε το κείμενο της Δήλωσης του Γιώργου Σεφέρη. « Πάει καιρὸς ποὺ πῆρα τὴν ἀπόφαση νὰ κρατηθῶ ἔξω ἀπὸ τὰ πολιτικὰ τοῦ τόπου. Προσπάθησα ἄλλοτε νὰ τὸ ἐξηγήσω. Αὐτὸ δὲ σημαίνει διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας. Ἔτσι, ἀπὸ τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ὡς τώρα τελευταῖα, ἔπαψα κατὰ κανόνα νὰ ἀγγίζω τέτοια θέματα· ἐξάλλου τὰ ὅσα δημοσίεψα ὡς τὶς ἀρχὲς τοῦ 1967 καὶ ἡ κατοπινὴ στάση μου – δὲν ἔχω δημοσιέψει τίποτα στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τότε ποὺ φιμώθηκε ἡ ἐλευθερία – ἔδειχναν, μοῦ φαίνεται, ἀρκετὰ καθαρὰ τὴ σκέψη μου.

Μολαταῦτα, μῆνες τώρα, αἰσθάνομαι μέσα μου καὶ γύρω μου, ὁλοένα πιὸ ἐπιτακτικά, τὸ χρέος νὰ πῶ ἕνα λόγο γιὰ τὴ σημερινὴ κατάστασή μας. Μὲ ὅλη τὴ δυνατὴ συντομία, νὰ τί θὰ ἔλεγα: Κλείνουν δυὸ χρόνια ποὺ μᾶς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνα καθεστὼς ὁλωσδιόλου ἀντίθετο μὲ τὰ ἰδεώδη γιὰ τὰ ὁποῖα πολέμησε ὁ κόσμος μας καὶ τόσο περίλαμπρα ὁ λαός μας στὸν τελευταῖο παγκόσμιο πόλεμο. Εἶναι μία κατάσταση ὑποχρεωτικῆς νάρκης, ὅπου ὅσες πνευματικὲς ἀξίες κατορθώσαμε νὰ κρατήσουμε ζωντανές, μὲ πόνους καὶ μὲ κόπους, πᾶνε κι αὐτὲς νὰ καταποντιστοῦν μέσα στὰ ἑλώδη στεκούμενα νερά. Δὲ θὰ μοῦ ἦταν δύσκολο νὰ καταλάβω πῶς τέτοιες ζημιὲς δὲ λογαριάζουν πάρα πολὺ γιὰ ὁρισμένους ἀνθρώπους.

Δυστυχῶς δὲν πρόκειται μόνον γι᾿ αὐτὸ τὸν κίνδυνο. Ὅλοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό. Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος χωρὶς κανένα ἀπολύτως πολιτικὸ δεσμὸ καί, μπορῶ νὰ τὸ πῶ, μιλῶ χωρὶς φόβο καὶ χωρὶς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τὸν γκρεμὸ ὅπου μᾶς ὁδηγεῖ ἡ καταπίεση ποὺ κάλυψε τὸν τόπο. Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή. Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου. Παρακαλῶ τὸ Θεὸ νὰ μὴ μὲ φέρει ἄλλη φορὰ σὲ παρόμοια ἀνάγκη νὰ ξαναμιλήσω»….Γιώργος Σεφέρης..